A. Derslerin Planlanması ve Yürütülmesi
Yüz yüze eğitimle yürütülen derslerin uzaktan eğitim uygulamalarıyla desteklenmesi eğitim süreçlerinde etkililik ve verimlilik açısından oldukça önemlidir. Özellikle pandemi dönemi uzaktan eğitim uygulamaları ile elde edilen deneyim ve kazanımların yüz yüze eğitim ortamlarına yansıtılması eğitim-öğretim faaliyetlerinin niteliğinin artırılmasını da sağlayacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda yüz yüze eğitim ile yürütülecek derslerin dönem başlamadan önce belirlenmesi ve ilgili derslerin uygun dijital öğrenme materyal/ araç/ ortamlar eşliğinde öğrenme hedefleri ile uyumlu olarak planlanması ve yürütülmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda aşağıda yüz yüze eğitimle verilecek derslerin planlanması ve yürütülmesinde uyulması gereken ilkeler ve öğretimin niteliğinin artırılmasına yönelik önerilere yer verilmiştir.
Uyulması Gereken İlkeler:
- Yüz yüze olarak yürütülen tüm derslerin DBS’de açılması
- DBS’de açılırken derslerin yapısal olarak belirli bir standartta hazırlanması gerekmektedir. Bu kapsamda derse ilişkin genel bilgilendirme, öğretim elemanı iletişim bilgileri ve ders izlencesinin yanı sıra içerik ve etkinliklerin uygun başlıklandırmalarla/ etiketlerle kategorize edilmesi gerekmektedir. DBS Platformunda hazırlanan örnek derse erişmek için tıklayınız.
- Ders izlencesi; dersin yapısı, işleyişi, amaçları ve bu amaçlara ulaşma noktasında planlanan her türlü aktiviteyi içeren ders tanıtım dokümanıdır. Ders izlencesinin hazırlanarak dönem başında öğrencilere sunulması öğrencilerin dersin sonunda ulaşacakları kazanımları ve dersi geçebilmek için kendilerinden beklenenleri de görmelerini sağlamaktadır. Bu nedenle yüz yüze eğitim yoluyla yürütülecek olan derslerde ders izlencelerinin hazırlanarak dönem başında öğrencilere sunulması, ayrıca Ders Bilgi Sistemi’nde (DBS) paylaşılması gerekmektedir. Ders izlencesi oluşturmaya yönelik rehber için tıklayınız.
- Dersler yürütülürken öğrencilerin OBS ve DBS üzerinden gelen taleplerine hızlı geri bildirim sağlanması (en geç 48 saat içerisinde cevap verilmesi) gerekmektedir.
Öğretimin Niteliğinin Artırılmasına Yönelik Öneriler:
- Yüz yüze yürütülen derslerde sınıf içi eğitimlerin yanı sıra ders kapsamında kullanılacak olan materyaller (ders notu, video vb.) DBS üzerinden paylaşılabilir. Bunun yanı sıra ilgili ders kapsamında gerçekleştirilecek olan etkinlikler (blog, forum, wiki vb.) ve değerlendirmeler (ödev, alıştırma, sınav vb.) DBS üzerinden yürütülebilir. Böylece öğrencilerin sınıf dışında da dersle olan meşguliyetlerinin devam etmesi ve aktif katılımları sağlanabilir.
- “Tersyüz Sınıf” gibi öğretim modelleri tercih edilebilir. Bu kapsamda bireysel öğrenmeye uygun ders hedeflerine ilişkin materyallerin DBS’ye yüklenerek öğrencilerin kullanımına açılması, yüz yüze derslerin öğretim elemanı rehberliğine ihtiyaç hissedilen daha üst düzey, karmaşık öğrenme hedeflerine veya etkinliklere ayrılması sağlanabilir. Böylelikle hem öğrencilerin derse gelmeden önce derse hazırlanması hem de sınıf içi yüz yüze derslerdeki zamanın daha etkili kullanılması sağlanabilir.
- Öğrencilerin kendi aralarında izlenebilir ve denetlenebilir sanal öğrenme toplulukları oluşturabilecekleri faaliyetlere (öğrencilerin kendi aralarında bilgi alışverişi yapabilecekleri canlı ders oturumları düzenleyebilmeleri vb.) yer verilebilir. Bunun yanı sıra öğrencilerin içerik geliştirdiği, paylaştıkları, beğeni aldıkları, uygulamalarını gösterebilecekleri bir platform oluşturulabilir.
- Aynı mekânda yüz yüze olarak bir araya gelebilecek öğrencilerin kendi aralarında öğrenme toplulukları oluşturabilecekleri yüz yüze küçük grup etkinlikleri düzenlenebilir.
- Engelli öğrencilere yönelik birim bazlı ders partnerlik (sınıf arkadaşı/akranından gönüllü olarak destek alması) yapısı kurularak öğrencilerin birbirini destekleyerek hem etkileşim süreçlerinin yoğunlaşması hem de erişilebilirlik problemlerinin ortadan kalkması sağlanabilir.
- Uygulamalı eğitim gerektiren ve yüz yüze olarak yürütülen derslerde bütün öğrencilere uygulama olanağı tanınamaması hâlinde dijital öğrenme ortam/ materyallerinden faydalanılabilir. Örneğin; laboratuvar deneylerinin hazır görsellerle desteklenmesi, sanal laboratuvar uygulamaları, laboratuvarda yürütülen deneylerin video kaydı şeklinde hazırlanması, videoların etkileşimli video formatına çevrilerek adım adım deney yapma sürecinin yaşatılması, öğrenciler tarafından da elektrik devresi kurulması gibi basit deneylerin evde yaptırılması ve sonrasında videonun DBS’ye yüklenmesi gibi uygulamalar program ve ders özelinde değerlendirilebilir. Bu kapsamda dünyada ve Türkiye’de paylaşılan Açık Eğitim Kaynaklarından faydalanabilirsiniz.
B. Ders İçerikleri
Yüz yüze eğitim uygulamalarında nitelikli eğitim çıktılarının elde edilebilmesi için ders kapsamında sunulan kaynakların ilgili öğrenme hedefi, konu alanı, öğrenen ihtiyacı vb. farklı bileşenler gözetilerek zenginleştirilmiş ders içeriklerinin (ders videoları, animasyonlar, grafikler, kısa hikâyeler vb.) geliştirilmesine ve kullanılmasına ağırlık verilmelidir. Bu kapsamda aşağıda yüz yüze eğitim uygulamalarında ders içeriklerinin kullanımına ilişkin uyulması gereken ilkeler ve öğretimin niteliğinin artırılmasına yönelik önerilere yer verilmiştir.
Uyulması Gereken İlkeler:
- Yüz yüze yürütülen derslerde sınıf içi eğitimleri desteklemek amacı ile farklı öğrenme durumları (bilişsel/ duyuşsal/ psikomotor) ve hedefleri göz önünde bulundurularak farklı türde materyaller (ders notu, video, animasyon vb.) DBS’ye yüklenerek öğrencilerle paylaşılmalıdır.
- DBS’ye her hafta en az bir asenkron öğrenme etkinliği (ek kaynak, sunum, video kayıtları, forum/tartışma, ödev, quiz, proje vb. etkinlikleri) eklenmelidir. “DBS nasıl kullanılır?” Eğitim videoları için tıklayınız.
- Derslerde kullanılacak olan materyallerin engelli öğrenciler açısından erişilebilir olması gerekmektedir. Bu kapsamda öğretim elemanlarının dönem başında Öğrenci Bilgi Sistemi üzerinde kendilerine sunulan engelli öğrenciler ve engel durumlarına yönelik bilgilendirme raporunu (geliştirilme aşamasında) alarak ders kapsamında kullanılacak materyalleri ilgili öğrencilerin ihtiyaçlarına uyumlu hâle getirmesi gerekmektedir.
- Görme engelli öğrencilere yönelik okuyucu sistemlerinin kullanabileceği zengin metin biçimlerinin metinlerde kullanımı açısından özen gösterilmesi, sunumlarda büyük punto ve kontrast renk kullanılması, görsel içeriklerin, grafik ve tabloların ders anlatımı sırasında betimlenmesi gibi alternatif yöntemlere başvurulabilir.
- İşitme engelli öğrencilere yönelik ders içeriklerinin metin olarak sağlanması, ders anlatımlarının mümkünse alt yazılı olarak da verilmesi, ders içeriğinin önceden metin olarak öğrenciye gönderilmesi gibi alternatif yöntemlere başvurulabilir.
İçeriklerin Niteliğinin Artırılmasına Yönelik Öneriler:
- DBS platformunda yer alan içerik oluşturma programlarıyla (H5P vb.) farklı türden ders materyalleri çeşitlendirilebilir. H5P materyal geliştirme rehberine erişmek için tıklayınız. DBS’ye farklı türden video materyalleri (konu özetleme videosu, soru-cevap videosu, uzman söyleşi videosu vb) eklenebilir.
- Uygulamalı derslere yönelik çalışmalar (atölye çalışmaları, laboratuvar dersleri vb.) video kayıt altına alınarak öğrencilerle DBS üzerinden paylaşılabilir.
- Video materyalleri farklı etkileşim seçenekleri (alıştırma/ uygulama, menü yapısı vb.) ile zenginleştirilebilir. Etkileşimli video hazırlama rehberine erişmek için tıklayınız.
- DBS üzerinden öğrencilere sunulan öğrenme etkinlikleri düzenli olarak takip edilerek, öğrenci katılımları izlenebilir.
- DBS’de açılan bir forum aracılığıyla veya canlı derslerin bir bölümünde öğrencilerin dersle ilgili soruları veya detaylandırılmasını istedikleri konu başlıkları alınarak bu soruların cevaplanmasına veya ilgili konu başlıklarının detaylandırılmasına yönelik kısa videolar hazırlanarak DBS’ye ek kaynak olarak yüklenebilir.
- Ders öncesinde öğrencilerden derse ilişkin ön hazırlık niteliğinde belirli konu başlıklarına yönelik kendilerinin oluşturacakları video veya farklı türde materyaller talep edilebilir. İlgili materyaller değerlendirilerek uygun olanlar DBS’ye ek kaynak olarak yüklenebilir.
C. Ölçme ve Değerlendirme
Eğitimde ölçme ve değerlendirme, sürecin en önemli bileşenlerinden biridir. Ölçme ve değerlendirme yetersizse, bununla ilişkili olarak öğretiminde etkili olmayacağı söylenebilir. Hiç şüphesiz ölçülmeyen bir şeyin yönetilmesi, geliştirilmesi ve gelişim düzeyinin belirlenmesi mümkün değildir. Yüz yüze olarak yürütülen derslerde özellikle sürece yönelik ölçme ve değerlendirmede dijital teknolojiler ve öğrenme ortamlarının kullanımına sıklıkla başvurulmaktadır. Bu kapsamda ölçme ve değerlendirme süreçlerine yönelik uyulması gereken ilkeler ve içeriklerin niteliğinin artırılmasına yönelik önerilere yer verilmiştir.
Uyulması Gereken İlkeler:
- Ölçme süreci, değerlendirme yaklaşımları, puanlama sistemi ve ölçütler ders izlencelerine eklenerek derslere başlamadan önce DBS’ye yüklenmelidir.
- Ölçme-değerlendirme yöntemleri, dersin doğasına (programa veya içeriğe özgü) uygun olarak tasarlanmalıdır.
- Ölçme ve değerlendirme süreçlerinde çevrim içi olarak sınav yapılacaksa “şeffaflık ve denetlenebilirlik” ilkesi esas alınarak DBS ve/veya sınavın yapıldığı ortamlar tarafından sağlanan güvenlik imkânları azami ölçüde uygulanmalıdır. DBS teknik güvenlik önlemlerinin yanı sıra dersin yapısına uygun kişiye özgü değişkenleri içeren sorular, sınav sürelerinin soru zorluk derecesine göre ayarlanması, soru bankasındaki soru sayısının fazla olması gibi önlemlerin alınmasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunların yanı sıra öğrencilerden alınan ödevler intihal programlarıyla değerlendirilmelidir. Güvenli online sınav hazırlamaya ilişkin rehber için tıklayınız.
- Ölçme ve değerlendirme etkinlikleri ilgili dersin AKTS iş yükü dikkate alınarak tasarlanmalıdır. AKTS’ye yönelik bilgilendirme videosuna erişmek için tıklayınız.
- Ölçme ve değerlendirme süreçlerinin bütün öğrenciler için erişilebilir olması gerekmektedir. Bu kapsamda;
- Sınavdan önce öğrencilere olacakları sınava ilişkin kaygılarını azaltacak deneme imkânı sunulmalıdır.
- Öğrencilere sınav süreçlerinde dikkat etmeleri gereken teknik ve diğer hususlara dayalı kılavuzlar hazırlanmalıdır.
- Ölçme ve değerlendirme süreçlerinin dezavantajlı grup (engelli, yabancı uyruklu vb.) olarak nitelendirilen öğrenciler için erişilebilir olması için gerekli tedbirlerin dersi veren öğretim elemanı tarafından alınması gerekmektedir. Bu kapsamda öğretim elemanlarının dönem başında Öğrenci Bilgi Sistemi üzerinde kendilerine sunulan engelli öğrenciler ve engel durumlarına yönelik bilgilendirme raporunu alarak ölçme ve değerlendirme süreçlerinde kullanılacak soru ve etkinlikleri ilgili öğrencilerin ihtiyaçlarına uyumlu hâle getirmesi gerekmektedir. Bu kapsamda;
- Görme engelli öğrencilere yönelik sorularda yer alan grafik vb. için sesli betimleme desteği sunulmalıdır.
- Sınavlarda engel durumuna göre öğrencilere ek süre tanınmalıdır.
Ölçme ve Değerlendirmenin Niteliğinin Artırılmasına Yönelik Öneriler:
- Yüz yüze eğitimle yürütülen derslerde sonuç görmeye yönelik ölçme değerlendirme etkinliklerinin yanı sıra süreç odaklı ölçme değerlendirme etkinlikleri de kullanılabilir. Süreç odaklı ölçme değerlendirme uygulamalarında değerlendirmenin nasıl yapılacağı, performans ödevlerinin öğrenci tarafından nasıl izleneceği konusunda öğretim elemanları tarafından düzenli geri bildirimlerde bulunulabilir.
- Derslerin desteklenmesi amacıyla kullanılan DBS’de kaydedilen öğrenme analitiği verileri puanlama yoluna gidilebilir. Öğrencilerin yaptıkları ödev, tartışma, proje, alıştırma, kısa sınav vb. kanıtlanabilecek türden öğrenci hareketleri (ör. bir öğrencinin DBS’deki derse ait etkinlikleri takip edip etmediği, yüklenen bir videoyu izleyip izlemediği, izlediyse ne kadar süre ile izlediği vb.) ölçme değerlendirme süreçlerinde göz önünde bulundurulabilir. Ancak öğrenme analitiklerinin puanlandırılması sürecinde ağırlıklandırma kullanılmalıdır. Bu kapsamda;
- Öğrencilerin DBS’de geçirdikleri süre ve etkileşimler puanlandırılabilir.
- Ders materyalinin içine yerleştirilen ölçme araçları ile elde edilen veriler değerlendirilebilir.
- DBS’de yer verilen etkinliklerin tamamlanma durumuna göre puanlandırılması/ rozetlendirilmesi sağlanabilir.
- DBS üzerinden alınan veriler riskli öğrencilerin tespitinde kullanılarak gerekli müdahaleler yapılabilir.
- DBS’de çoktan seçmeli, doğru-yanlış, kısa cevaplı, boşluk doldurma, eşleştirme gibi ilgili dersin değerlendirilmesine uygun farklı soru tipleri kullanılmalıdır. Kullanılan sınav sorularına yönelik istatistikler çıkarılarak değerlendirilebilir. DBS’de farklı türde soru oluşturmaya yönelik videoya erişmek için tıklayınız.
- Öğrencilere DBS’de derse ilişkin soru bankası oluşturularak öğrencilerin değerlendirme süreçlerinde yararlanabileceği kaynaklar oluşturulabilir. İlgili soru bankasında yer alacak soruların öğrenme çıktıları ile ilişkisi kurularak elde edilen verilerden hareketle öğrenme analitikleri oluşturulabilir. DBS’de soru bankası oluşturmaya yönelik videoya erişmek için tıklayınız.
- DBS’de ödev ve sınavların yanı sıra blog, forum, tartışma, akran değerlendirme ve ekip çalışması gibi farklı türde değerlendirme etkinliklerine yer verilebilir. Bu etkinlikler kapsamında öğrencilere geri bildirim verilmesine özen gösterilmelidir. Uzaktan eğitimde etkili ölçme-değerlendirme videosuna erişmek için tıklayınız.
Madde | Link |
Ek1 | http://adm.atauni.edu.tr/course/view.php?id=240 |
Ek2 | https://ogem.atauni.edu.tr/2020/10/26/ders-izlencesi-nasil-hazirlanir/#page-content2020/10/26/ders-izlencesi-nasil-hazirlanir/#page-content |
Ek3 | |
Ek4 | https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23757&MevzuatTur=8&MevzuatTertip=5 |
Ek5 | |
Ek6 | |
Ek7 | |
Ek8 | |
Ek9 | https://ekitap.atauni.edu.tr/index.php/product/uzaktan-ogretimde-canli-ders-uygulama-ilkeleri-ve-ornekleri/ |
Ek10 | http://atauzem.atauni.edu.tr/unitesablon/ |
Ek11 | |
Ek12 | |
Ek13 | |
Ek14 | |
Ek15 | |
Ek16 | |
Ek17 | |
Ek18 | https://www.youtube.com/watch?v=DTqAt3–UUE |